Rwa kulszowa - przyczyny, diagnoza

Czym jest rwa kulszowa?

Rwa kulszowa to zespół objawów. Objawy, których źródłem jest ucisk na nerw kulszowy w okolicy czwartego i piątego kręgu lędźwiowego oraz pierwszego kręgu krzyżowego. Podrażnienie korzeni nerwowych objawia się silnym bólem, który może być rozległy - począwszy od lędźwi, poprzez pośladek, udo, podudzie, aż do stopy.

Przyczyny ucisku na nerw kulszowy

• uwypuklenie się jądra miażdżystego krążka międzykręgowego,
• zespół mięśnia gruszkowatego,
• stenoza (zwężenie) kanału kręgowego,
• zmiany nowotworowe.

Dyskopatia

Krążek międzykręgowy

Zasadniczą rolą pełnioną przez ten element jest amortyzacja ruchów i drgań. Zapewnia on również odpowiednią ruchomość i elastyczność kręgosłupa oraz rozdzielenie poszczególnych kręgów.

Na jego budowę składają się:

• pierścień włóknisty - zwiększa wytrzymałość na napięcia o różnych kierunkach,
• jądro miażdżyste - minimalizuje obciążenia osiowe,
• blaszka graniczna - łączy krążki z powierzchniami trzonów.

Z dyskopatią wiążą się wszelkiego rodzaju nieprawidłowości i schorzenia krążka międzykręgowego. Mogą one powstawać z różnych powodów:

• metabolicznych - krążek nie jest strukturą ukrwioną, przez co doprowadzanie substancji odżywczych i odprowadzanie metabolitów jest utrudnione - odbywa się jedynie na drodze dyfuzji i osmozy.

Co ważne, krążek międzykręgowy w większości składa się z wody, dlatego jest podatny na odwodnienie - staje się cieńszy i traci zdolność do amortyzacji. Wskutek odwodnienia mogą powstać wypukliny, czyli deformacje jądra miażdżystego bez przerwania pierścieni włóknistych.

• biomechanicznych - złe wzorce ruchowe, mała aktywność fizyczna i duże obciążenia osiowe kręgosłupa mogą przyczynić się do przemieszczania się jądra miażdżystego w jednym kierunku, powodując rozciągnięcie i deformację pierścienia włóknistego (w konsekwencji może powstać przepuklina - deformacja jądra miażdżystego z uszkodzeniem pierścieni włóknistych),
• genetycznych - czynniki odpowiedzialne za mutację białek budujących dysk, mogą wpłynąć na przedwczesne zwyrodnienie.

Zespół mięśnia gruszkowatego

Mięsień gruszkowaty

Przebiega nad nerwem kulszowym (często nerw kulszowy przebija mięsień gruszkowaty) od powierzchni miedniczej kości krzyżowej do krętarza większego kości udowej, przechodząc przez otwór kulszowy większy.

Mięsień ten spełnia między innymi funkcję stabilizującą dla stawu biodrowego, bierze udział w odwodzeniu oraz prostowaniu tego stawu. W zakresie od 0 do 70 stopni odpowiada za rotację zewnętrzną, natomiast powyżej 70 stopni za rotację wewnętrzną.

Wskutek nadmiernego napięcia mięśnia gruszkowatego następuje podrażnienie nerwu kulszowego - objawy tego zjawiska mogą być nazywane pseudo rwą kulszową.

Częstą przyczyną wzmożonego napięcia tego mięśnia może być nieprawidłowy styl życia - np. długotrwałe siedzenie. Jednakże w niektórych przypadkach źródłem tego problemu jest błędna budowa anatomiczna - nerw kulszowy może bezpośrednio wnikać w mięsień gruszkowaty, przez co jest narażony na zachodzące w nim zmiany, takie jak kurczenie się włókien mięśniowych czy stany zapalne.

Zwężenie kanału kręgowego

Stenozą nazywa się zwężenie kanału kręgowego, powstałe przez zmiany zwyrodnieniowe, następstwem czego jest ucisk na struktury nerwowe. Najczęściej zwyrodnienia pojawiają się w sposób naturalny, co powiązane jest z procesem starzenia się organizmu, dlatego stenoza zazwyczaj występuje u pacjentów po 50 roku życia.

Diagnozowanie

Najważniejszą częścią leczenia rwy kulszowej jest poznanie jej przyczyny, to właśnie od tego zależy rodzaj podejmowanej rehabilitacji i terapii. Prawidłowe leczenie daje większe szanse na wyleczenie i co za tym idzie, mniejsze ryzyko ponownego wystąpienia problemu. Warto wykonać badanie obrazowe (MRI, TK lub RTG.), które może pomóc w potwierdzeniu lub wykluczeniu danego pochodzenia bólu.

Sygnałami alarmującymi o konieczności odbycia konsultacji lekarskiej mogą być:

1. w przypadku dyskopatii:

   • ból podczas schylania,
   • ból podczas siedzenia, gdy pozycja kręgosłupa jest nieprawidłowa, zgarbiona, z zaokrąglonym odcinkiem lędźwiowym,
   • nasilający się ból podczas kaszlu, kichnięcia, czy też wizyty w toalecie,
   • przeszywający ból w kończynach dolnych,
   • mrowienie kończyny dolnej bądź jej ogólne osłabienie,
   • pozytywny wyniku testu Laseque'a bądź testu rozciągowego,

2. w przypadku zespołu mięśnia gruszkowatego:

   • ból podczas długotrwałego siedzenia, gdy mięsień jest uciśnięty,
   • ból podczas biegania lub długiego chodzenia,
   • bolesne ograniczenie rotacji wewnętrznej w stawie biodrowym,
   • ból nie występuje w plecach, jest odczuwalny jedynie od pośladka w dół,
   • test palpacyjny mięśnia i porównanie do drugiej kończyny,
   • test na mięsień gruszkowaty i jego ocenę wydolności i spięcia,

3. w przypadku zwężenia kanału kręgowego:

   • ból podczas długiego stania, który mija od razu, po przejściu do pozycji siedzącej,
   • ból podczas odchylania się do tyłu - ulgę często przynosi pochylenie się do przodu,
   • ból podczas chodu.

Występowanie powyższych objawów może, ale nie musi wiązać się z rwą kulszową - w celu prawidłowej diagnozy należy udać się do lekarza specjalisty.

Ćwiczenia

• ćwiczenia wspomagające w przypadku dyskopatii - wersja podstawowa i wersja rozszerzona

  1. Leżąc na brzuchu, wykonujemy odgięcie kręgosłupa, podnosząc się opieramy się o podłoże dłońmi. Miednica podczas wykonywania ćwiczenia musi przylegać do podłoża (10 powtórzeń).
  2. Odgięcie kręgosłupa do przodu w pozycji stojącej, aserukując dłońmi kręgosłup w odcinku lędźwiowym (10 powtórzeń).
  3. Rozciągnięcie nerwu kulszowego - pozycja siedząca z nogami zgiętymi w kolanach (zwisającymi); przy zgięciu grzbietowym stopy, podnosimy nogę, tym samym kierując wzrok w ku górze i przytrzymujemy przez 5 sekund. Przy opuszczaniu nogi należy patrzeć w dół.

• ćwiczenia wspomagające w przypadku zespołu mięśnia gruszkowatego