Chondromalacja rzepki - przyczyny, leczenie

Czym jest chondromalacja?

Wyjaśnienie tego schorzenia należy rozpocząć od opisu chrząstki stawowej w stawie kolanowym. W stawie tym, największym w naszym organizmie, mają miejsce ogromne obciążenia, dochodzące do 65-krotności wagi danej osoby. Grubość chrząstki waha się od 3 do 5 mm, ma ona zapewnić odpowiednią amortyzację, ochronę tkanki podchrzęstnej oraz płynność ruchów w stawie. Funkcję odżywczą dla tej tkanki pełni płyn stawowy, który wytwarza się podczas ruchu.

Ze względu na brak unaczynienia, chrząstka stawowa nie ma zdolności regeneracyjnych - wszelkiego rodzaju ubytki powstałe wskutek urazów, zwichnięć lub innych kontuzji mogą być w lekki sposób niwelowane poprzez wytworzenie chrząstki włóknistej przez tkankę podchrzęstną, jest ona jednak znacznie mniej wytrzymała na siły ściskające niż trwale zniszczona chrząstka szklista.

Termin chondromalacji odnosi się do rozmiękania i zmian strukturalnych chrząstki stawowej rzepki u osób młodych, jednak obecnie jest on popularnie stosowany nawet w przypadku pacjentów powyżej 60 roku życia.

Chrząstka, która jest cieńsza, bardziej miękka, rozwarstwia się, bądź ma ubytki, znacznie gorzej przenosi obciążenia, amortyzuje - innymi słowy - gorzej spełnia swoją funkcję. W opisach tego schorzenia wyróżnia się cztery stopnie zaawansowania opisane w poniższej tabeli.

Skala chondromalacji wg. Outerbridge'a

Zmiany głębokie stopnia III i IV nie mają możliwości wygojenia się, przez co prowadzą do zmian zwyrodnieniowych.

* stopień 0 oznaczałby chrząstkę zdrową.

Można wyróżnić dwa rodzaje zmian zwyrodnieniowych stawu kolanowego:

• pierwotne - mogą powstawać wskutek niedużych urazów i przeciążeń, pogłębiają się samoistnie,
• wtórne - przyczyna ich powstania jest znana, może nią być np. uraz lub przebyta choroba (w literaturze za przykład podaje się jałową martwicę kości podczas leczenia sterydami).

Możliwe przyczyny chondromalacji

• długotrwałe unieruchomienie stawu,
• uraz rzepki,
• zbyt duże napięcie mięśni w stawie kolanowym,
• osłabienie mięśni w stawie kolanowym,
• zwichnięcia lub złamanie rzepki,
• sporty nadmiernie obciążające staw kolanowy - biegi, jazda na nartach itp.,
• płaskostopie,
• boczne przyparcie rzepki,
• koślawość bądź szpotawość kolan,
• nawrotowe zwichnięcia lub podwichnięcia rzepki.

Ból kolana

Pojawiający się ból na początku aktywności ruchowej oraz po jej zakończeniu, odczuwalny w przedniej części kolana jest jednym z sygnałów, mogących świadczyć o chondromalacji rzepki. Nie jest jednak potwierdzone doświadczalnie ani klinicznie, dlaczego pojawiają się dolegliwości bólowe pomimo braku unerwienia chrząstki. Jednakże w przypadku jej zmiękczenia, zmniejszenia grubości oraz licznych ubytków, możliwe jest przenoszenie obciążeń na kość podchrzęstną - to jednak również nie zostało potwierdzone.

Zdarza się również, że stopień chondromalacji jest zaawansowany, a dolegliwości bólowe się nie pojawiły.

Dostępne badania

Nieinwazyjnymi badaniami pozwalającymi ocenić stan chrząstki w stawie są USG, MRI czy też klasyczne zdjęcie Rentgenowskie. Najlepszym, ale inwazyjnym sposobem, polegającym na wprowadzeniu narzędzi chirurgicznych do wnętrza stawu jest artroskopia.

Leczenie

Chondromalacje rzepki leczy się przede wszystkim ruchem, ponieważ jej przyczyną zazwyczaj są sumujące się mikrourazy wynikające ze złego treningu (zbyt duża intensywność bądź objętość treningowa) w połączeniu ze źle rozkładanym obciążeniem w wyniku np dysbalansów mięśniowych. Chrząstka stawowa często porównywana jest do gąbki do mycia naczyń: jeżeli nie będziemy jej używać to wyschnie, będzie się kruszyć, jeżeli natomiast będziemy za często, za mocno ją używać to narazimy na zniszczenia, dlatego największym wyzwaniem w leczeniu tego schorzenia jest znalezienie „złotego środka”. Wraz z tym porównaniem logicznym jest, iż bezruch, sam odpoczynek nie jest leczeniem (jest zaleczaniem objawowym). W pierwszej fazie leczenia stosowane są ćwiczenia rozluźniające nadmiernie napięte mięśnie (najczęściej mięsień czworogłowy), następnie wdraża się ćwiczenia wzmacniające, ćwiczenia stabilizacyjne oraz charakterystyczne ruchy z dyscypliny sportu (przy leczeniu sportowców). W wielu przypadkach zaleca się wiskosuplementację czyli podanie dostawowe kwasu hialuronowego.

Zobacz ćwiczenia na chondromalację rzepki. W wielu przypadkach zaleca się wiskosuplementację czyli podanie dostawowe kwasu hialuronowego.

W przypadkach tego wymagających stosuje się leczenie operacyjne - usuwa się zmiany chorobowe, oczyszcza powierzchnię chrząstki, wykonuje nawiercanie powierzchni chrzęstnych (abrazję) czy też dokonuje wszczepów lub przeszczepów.

Jak zapobiec urazom - czego nie robić?

Poniżej znajduje się kilka prostych zasad, których stosowanie może pozwolić zmniejszyć ryzyko wystąpienia kontuzji.

1. Dbaj o swoją wagę - staraj się uniknąć nadwagi.
2. Uważaj na maksymalne zakresy ruchów (zarówno zgięć, jak i wyprostów).
3. Nie wykonuj zbyt intensywnych treningów.
4. Wzmocnij osłabione mięśnie.
5. Nie wbiegaj ani nie zbiegaj po schodach.