Rodzaje termometrów i ich zastosowanie

Rodzaje termometrów

Termometry cieczowe

Fot. 1. Termometr lekarski galowy Mesmed MM 109

Wykorzystują zjawisko rozszerzalności cieplnej cieczy (rtęci lub stopów metali ciekłych).

• Termometry rtęciowe zostały wycofane z obrotu w kwietniu 2009 roku w krajach Unii Europejskiej z powodu szkodliwości oparów rtęci.

• Termometry galowe - zawierające galinstan (eutektyczny stop galu, indu i cyny). Dzięki wyeliminowaniu rtęci nie są toksyczne, co jest ważne w przypadku uszkodzenia mechanicznego. Dokładność pomiaru temperatury ciała za pomocą tego typu termometrów wynosi ± 0,1 °C. Możemy nimi zmierzyć temperaturę od 35,0 °C do 42,0 °C. Termometry cieczowe nie wymagają zasilania, ani kalibracji, co zapewnia eksploatację bez dodatkowych kosztów. Posiadają szklaną obudowę, przez co są antyalergiczne, higieniczne oraz łatwe w czyszczeniu i dezynfekcji, ale podatne na stłuczenie. Podstawową wadą termometrów galowych jest stosunkowo długi czas pomiaru wahający się od 4 minut (jama ustna) do 10 minut (dół pachowy). Ze względu na długi czas pomiaru, pojawia się trudność w stosowaniu tego typu termometrów u małych dzieci i pacjentów niewspółpracujących. Należy również pamiętać o konieczności przygotowania termometru - tzw. "strzepywanie" przyrządu oraz przemywania metalowej końcówki środkiem dezynfekcyjnym.

Termometry zmiennofazowe (ciekłokrystaliczny, chemiczny)

Fot. 2. Termometry zmiennofazowe (jednorazowe): NexTEMP (Medical Indications) i TempaDOT (3M). Fot. Medical Indications, 3M

• Termometry zmiennofazowe jednorazowe - mają postać paska, wykonanego z tworzywa sztucznego, w którym w jednakowych odstępach wytłoczono zagłębienia. W każdym z nich umieszczono mieszaninę substancji, która w zależności od temperatury zmienia kolor. Aby umożliwić odczyt temperatury i zapobiec kontaktowi termoczułej substancji z otoczeniem, zagłębienia w tego rodzaju termometrze pokryto przeźroczystym polimerem. Za pośrednictwem tego rodzaju termometrów dokonuje się pomiarów temperatury na czole, pod pachą lub w jamie ustnej. Z powodu ściśle określonej temperatury topnienia substancji użytej w tego typu termometrach, należy je przechowywać w temperaturze poniżej 35°C. Jeśli jednak termometry były poddane działaniu wyższej temperatury, należy umieścić je najpierw w zamrażarce, a następnie (dobę przed pomiarem) pozostawić w temperaturze pokojowej. Błąd pomiaru w przypadku termometrów zmiennofazowych jednorazowych wynosi ± 0,1–0,2 °C dla przedziału temperatur 35,5–40,4 °C.

• Termometry zmiennofazowe wielorazowe - używa się ich rzadko i tylko przez tego samego pacjenta. Za pomiar temperatury odpowiadają tutaj cholesteryczne ciekłe kryształy, które w zależności od stężenia w różnej temperaturze przyjmują odmienne zabarwienie. Zmiany koloru są odwracalne, natomiast powtórne użycie tego typu termometru może nastąpić po upływie około minuty od poprzedniego odczytu. Czas pomiaru powinien wynosić 1 minutę w jamie ustnej oraz 3 minuty w dole pachowym. Dopuszczalny błąd pomiaru temperatury za pomocą zmiennofazowego termometru wielorazowego wynosi +0,1°C i –0,2°C.

Termometry zmiennofazowe wielokrotnego użytku i większość termometrów zmiennofazowych jednorazowych przeznaczone są do pomiaru temperatury pod pachą i w jamie ustnej. Niektórych termometrów należących do tej kategorii, używa się w pierwszym rzucie do pomiaru temperatury czoła. Termometry tego typu nie wymagają zasilania oraz nie są podatne na wpływ pola elektromagnetycznego pochodzącego z medycznej aparatury diagnostycznej.

Wśród termometrów chemicznych można wyróżnić konstrukcje, których żywotność wynosi około 5 lat (po upływie tego czasu nie powinno się ich używać). Mogą być one przechowywane w ekstremalnych temperaturach, a w ciągu krótkiego czasu są w stanie osiągnąć gotowość do pomiaru w szerokim spektrum warunków klinicznych. Niektóre modele urządzeń wymagają „wyzerowania termicznego”, gdy temperatura ich przechowywania przekracza 35°C.

Elektroniczne termometry dotykowe

Fot. 3. Elektroniczny termometr dotykowy. Fot. Beurer

W elektronicznych termometrach dotykowych elementem odpowiedzialnym za pomiar temperatury jest układ elektroniczny zwany termistorem. Większość tego typu urządzeń przeznaczona jest do pomiaru temperatury w jamie ustnej, w dole pachowym lub w odbycie. Czas pomiaru waha się od 10 do 15 sekund. Niektóre termometry działają w trybie przewidywania polegającym na szacunkowym pomiarze temperatury w momencie, gdy zostanie osiągnięta równowaga termiczna tkanek otaczających końcówkę pomiarową. Tryb ten znacznie przyspiesza odczyt (do kilku sekund), choć dokładność tego typu pomiarów jest mniejsza niż w przypadku ciągłego pomiaru temperatury lub gdy odczeka się do momentu aż końcówka termometru przyjmie temperaturę okalającej ją tkanki.

Podstawową wadą tego typu urządzeń jest posiadanie końcówki wykonanej z niklu, co w przypadku osób uczulonych na związki tego metalu może być niebezpieczne. Wówczas, należy stosować termometry z końcówką pozłacaną lub skorzystać z termometru innego rodzaju. Kolejną wadą termometrów elektronicznych jest podatność na pole elektromagnetyczne wytwarzane przez aparaturę medyczną i urządzenia telekomunikacyjne (telefony bezprzewodowe i komórkowe). Minusem elektronicznych termometrów dotykowych są również koszty związane z wymianą baterii oraz konieczność dezynfekowania metalowej końcówki po każdym użyciu.

Termometr bezdotykowy (na podczerwień)

Fot. 4a. Bezdotykowy termometr na podczerwień: Beurer FT55. Fot. Beurer

Fot. 4b. Bezdotykowy termometr na podczerwień: Beurer T90. Fot. Beurer

Do budowy termometrów bezdotykowych wykorzystano czujniki optyczne, które są w stanie wykrywać promieniowanie podczerwone emitowane przez gorące obiekty.

• Douszne termometry na podczerwień - mierzą promieniowanie cieplne emitowane przez błonę bębenkową. Zaletą tego typu termometrów jest możliwość wymiany jednorazowych osłon, zamiast każdorazowego przemywania końcówki termometru alkoholem, co jest konieczne w przypadku termometrów dotykowych. Jednakże pomiary dokonane za pomocą termometrów dousznych mogą być obarczone błędem, na przykład z powodu zalegania woskowiny zasłaniającej błonę bębenkową. W takich przypadkach zaleca się oczyszczanie przewodu słuchowego, lekkie naciągnięcie małżowiny usznej i skierowanie końcówki bezpośrednio na powierzchnię błony bębenkowej. Większość tego typu termometrów cechuje się również mniejszą dokładnością niż pozostałe rodzaje urządzeń dotykowych. Błąd pomiarowy wynosi ±0,2°C. Co więcej, dopuszcza się większy margines błędu, gdy temperatura otoczenia przekracza zakres temperatury pokojowej wynoszący 18–26°C. Douszne termometry bezdotykowe są również najdroższymi urządzeniami do pomiaru temperatury oraz wymagają wymiany baterii i nasadek. Termometry tego typu trzeba także okresowo kalibrować.

• Termometry czołowe na podczerwień - w zależności od zaleceń producenta wykorzystują najczęściej pomiar szczytowych wartości temperatury w okolicy tętnicy skroniowej. Zaletą termometrów tego typu jest krótki czas odczytu i dostępność miejsc, w których dokonuje się pomiaru. Jednak pomiary temperatury czoła mogą być również niemiarodajne z powodu makijażu i kremów, występowania potliwości czy przysłonięcia czoła włosami. W celach zminimalizowania błędów odczytu zaleca się dokonywanie pomiaru na umytej, odtłuszczonej skórze czoła osoby, która powinna spędzić co najmniej 10 minut w pomieszczeniu o temperaturze pokojowej bez przeciągu, nie podjąwszy wcześniej wysiłku fizycznego.

Poczytaj również o tym czym jest oraz jak mierzyć gorączkę.