Przygotowanie do badań laboratoryjnych (krwi i moczu) w 10 krokach

Nieodpowiednie przygotowanie do badań oraz pobranie i przechowywanie próbek może spowodować zafałszowanie wyników. Dlatego też, wybierając się do laboratorium należy pamiętać o kilku podstawowych zasadach:

1. Badania powinniśmy wykonywać w godzinach porannych

Na pobranie krwi należy zgłosić się rano, najlepiej między godziną 7:00 a 10:00. Jest to ważne, ponieważ ludzki organizm ulega wahaniom zależnym od pory dnia, co odzwierciedlają również niektóre wartości laboratoryjne. Ze względu na dobowy rytm wydzielania określonych substancji, pewne badania należy wykonywać zawsze o tej samej porze. W przypadku badań pilnych i/lub na zlecenie lekarza dopuszcza się możliwość pobrania krwi w innych porach dnia. Badania, które należy wykonać rano z uwagi na zmienność parametrów w ciągu doby: aldosteron, ACTH, cynk, DHEA, erytropoetyna, estriol, fosfor, hormon wzrostu, FSH, kortyzol, LH, miedź, potas, prolaktyna, 17-OH-progesteron, PTH, TSH, żelazo.

2. Badania wykonujemy na czczo

Określenie "na czczo” oznacza stan po około 12 godzinnym nieprzyjmowaniu posiłków i płynów. Należy pamiętać również o wstrzymaniu się od wypicia kawy, herbaty czy żucia gumy. Ponadto w dniu poprzedzającym badanie należy unikać nagłej zmiany diety w postaci głodówki czy obfitych i tłustych posiłków. Przed badaniem można wypić jedynie niewielką ilość niegazowanej wody bez dodatków. Dostarczenie organizmowi kalorii przed badaniem może spowodować zaburzenie wyników pod postacią podwyższenia poziomu glukozy czy cholesterolu. Kofeina również wpłynie na podwyższenie poziomu cukru. Natomiast, obfity w tłuszcze i cukry posiłek zjedzony dzień przed planowanym badaniem, może do tego podnieść poziom trójglicerydów. Głodzenie się też nie jest dobre, ponieważ organizm zaczyna zużywać własne białko, szczególnie przy niewielkim zapasie tkanki tłuszczowej. Może to doprowadzić do zbyt niskiego poziomu glukozy, a nawet do podwyższenia ilości związków ketonowych czy obniżenia poziomu żelaza i hemoglobiny.

Badania, które należy wykonywać na czczo ze szczególnym uwzględnieniem 12 godzinnej przerwy od ostatniego posiłku oraz płynów to: cholesterol, lipidogram, glukoza, test tolerancji glukozy, kortyzol, kwas foliowy, ferrytyna, żelazo, fosfor

Badania, których pobranie zalecane jest rano, na czczo: badanie układu krzepnięcia (PT, APTT, fibrynogen, INR), enzymy wątrobowe (AST, ALT, ALP, LDH ), białko całkowite, bilirubina, kreatynina,kwas moczowy, morfologia krwi obwodowej, mocznik magnez, OB, wapń.

3. Niektóre leki należy odstawić

W przypadku przyjmowania leków oraz suplementów diety, pacjent powinien skonsultować z lekarzem czas ich zażycia w dniu pobrania. Przy monitorowaniu leku, krew pobieramy przed kolejną dawką. Każdy z przyjmowanych leków czy suplementów diety będzie miał nieco odmienny wpływ na wyniki badań. Jako przykład może posłużyć kwas acetylosalicylowy (aspiryna), który powoduje skrócenie czasu protrombinowego i podwyższenie INR. Popularny furosemid zaniża poziom ALT i AST oraz zawyża wyniki badania hormonów tarczycowych FT3 i FT4. Natomiast duże dawki witaminy C mogą spowodować podniesienie poziomu bilirubiny i prób wątrobowych oraz obniżyć poziomu glukozy.

4. Wysiłek fizyczny

Dzień przed badaniem zaleca się unikanie intensywnego wysiłku fizycznego oraz dłuższego niż zwykle przebywania w pozycji stojącej. Badania powinno wykonywać się po standardowej aktywności w ciągu dnia i przespanej nocy. Po ćwiczeniach, w związku ze zwiększonym zużyciem substancji energetycznych, spada poziom glukozy oraz trójglicerydów. Forsowny wysiłek dzień przed badaniem może spowodować również podwyższenie takich parametrów jak: próby wątrobowe, aktywność LDH oraz poziom CPK (białko uwalniane do krwi z mięśni). Dłuższe niż zwykle przebywanie w pozycji stojącej często objawia się białkomoczem ortostatycznym, czyli podwyższoną ilością białka w moczu.

5. Alkohol i papierosy

Dzień przed badaniem należy unikać spożywania alkoholu i stosowania innych używek. Natomiast w dniu badania zaleca się powstrzymanie od palenia papierosów na co najmniej 1 godzinę przed pobraniem krwi. Spożycie nawet niewielkiej ilości alkoholu dzień przed badaniem może doprowadzić do wzrostu aktywności GGTP oraz zaburzeń lipidogramu i prób wątrobowych. Pod wpływem palenia papierosów dochodzi do zmiany wysycenia krwi tlenem, co wpływa na stężenie hemoglobiny i ilość czerwonych krwinek.

6. Krótki odpoczynek i unikanie stresu

Bezpośrednio przed pobraniem krwi pacjent powinien odpocząć w pozycji siedzącej (ok. 15 min.) oraz unikać stresowania się. Podczas długiego przebywania w pozycji stojącej dochodzi do przemieszczenia się płynów z wnętrza naczyń do przestrzeni śródtkankowej i zagęszczenia krwi. W badaniach laboratoryjnych, może być to wyrażone poprzez zwiększenie hematokrytu, liczby krwinek czerwonych i białych oraz wzrost stężeń: białka, cholesterolu, wapnia i magnezu. Ponadto, zarówno wysiłek fizyczny, jak i stres psychiczny powodują pobudzenie organizmu i wyrzut adrenaliny. Zatem badanie krwi poprzedzone wysiłkiem fizycznym czy silnym stresem objawi się w postaci podwyższonego stężenia glukozy we krwi.

7. Hormony płciowe pobieramy w odpowiednich dniach cyklu

Pobranie krwi na oznaczenie hormonów płciowych powinno odbywać się w odpowiednich dniach cyklu miesięcznego.

8. Pobranie moczu i kału

Próbki moczu, kału i innych materiałów należy pobierać wg zaleceń lekarza lub zgodnie z instrukcjami podanymi przez laboratorium do specjalnie przygotowanych w tym celu jednorazowych pojemników (dostępnych w aptece). Nieprawidłowe pobranie próbki może skutkować zanieczyszczeniem w postaci bakteriii pochodzących z okolic intymnych czy domieszką krwi menstruacyjnej. Poczytaj więcej o tym jak prawidłowo pobrać próbkę moczu.

9. Próbki do posiewów

Próbki do badań mikrobiologicznych i mykologicznych należy pobierać tylko do jałowych pojemników i dostarczyć do laboratorium w jak najkrótszym czasie od pobrania (około godzinę). Pobranie próbki do niejałowego pojemnika spowoduje fałszywy wynik, stwierdzający obecność bakterii w moczu. Natomiast przy zbyt długim przechowywaniu dojdzie do namnażania się bakterii. Obie te sytuacje mogą skutkować przepisaniem nam niepotrzebnego antybiotyku. Więcej informacji na temat właściwego przygotowania się do posiewu moczu.

10. Prawidłowe opisanie próbek

Pojemniki z próbkami moczu, kału i innych materiałów, należy czytelnie podpisać imieniem i nazwiskiem osoby, od której je pobrano oraz zanotować godzinę pobrania. Godzina pobrania jest ważna ze względu na zmiany jakie zachodzą w zależności od czasu przechowywania próbek. Na przykład długi czas przechowywania moczu może skutkować rozwojem w nim bakterii.