Grypa - objawy, leczenie, powikłania, szczepienia

Kilka słów o grypie

Grypa jest poważną chorobą o ostrym przebiegu, spowodowaną zakażeniem układu oddechowego tymże wirusem. Wyróżniamy 3 rodzaje wirusa grypy: A, B i C. Wirusy A i B są przyczyną ciężkich zachorowań oraz epidemii, natomiast typ C powoduje zachorowania o lżejszym przebiegu.

• Typ A występuje u ludzi i takich zwierząt jak: świnie, konie, foki, norki, wieloryby oraz ptaki i to właśnie ptactwo wodne uznaje się za rezerwuar wirusa. Wirus grypy typu A dzieli się na podtypy w zależności od rodzaju dwóch białek na powierzchni cząsteczki: hemaglutyniny (H) i neuraminidazy (N). Grypę sezonową najczęściej wywołują wirusy podtypów H1N1 i H3N2 (w niektórych sezonach H1N2). Dlatego z tych właśnie 3 typów wirusa produkowane są szczepionki przeciwko grypie sezonowej. Niestety, wirus typu A charakteryzuje się dużą zmiennością, stąd konieczność corocznej zmiany składu szczepionek.
• Typ B występuje tylko u ludzi i znacznie rzadziej wywołuje grypę sezonową.
• Typ C występuje u ludzi i świń. Wirus ten powoduje jedynie lekkie infekcje, np. zapalenie spojówek i nie staje się przyczyną epidemii.

Jak możemy się zarazić?

Do zakażenia dochodzi:

• drogą kropelkową - poprzez bezpośredni kontakt z chorym, który – kaszląc lub kichając – rozpyla drobne kropelki wydzieliny dróg oddechowych, zawierające wirusy grypy,
• przez kontakt z zakażonymi przedmiotami - wirusy grypy mogą przetrwać w środowisku (na przedmiotach codziennego użytku, tj. klamkach od drzwi, telefonach, poręczach itp.) przez kilka godzin, aby potem przedostać się na dłonie ludzi i następnie zostać przeniesione do oczu, ust lub nosa, gdzie następuje zarażenie.
• w wyniku bliskiego kontaktu, np. poprzez dotyk - źródłem wirusa mogą być zarówno chorzy na grypę ludzie, jak i chore lub martwe zwierzęta, takie jak świnie oraz ptaki domowe lub dzikie.
• drogą pokarmową - w wyniku spożywania surowego lub niedogotowanego mięsa lub surowych jaj chorych ptaków (jest to bardzo rzadka droga zarażenia się wirusem grypy).

Grypa czy przeziębienie?

Grypa i przeziębienie to dwie odmienne choroby. Główną różnicą jest tutaj znaczne nasilenie objawów i szybkie tempo ich narastania w przypadku grypy, a także duże ryzyko powikłań.

Jak długo chory będzie zarażał?

• Od zakażenia do wystąpienia objawów grypy upływa 1-7 dni (średnio 2 dni).
• Czas trwania choroby - zwykle około 10 dni, ale kaszel i uczucie osłabienia może występować nawet do 3 tygodni
• Dorosły chory może być źródłem zakażenia 1 dzień przed i 3-5 dni po wystąpieniu objawów grypy (czasem nawet do 10 dni).
• Małe dzieci mogą zarażać na kilka dni przed i ponad 10 dni po wystąpieniu objawów choroby.
• Zakaźność jest tym większa, im wyższa jest gorączka i utrzymuje się do 24 godzin od momentu ustąpienia gorączki.
• Chorzy z ciężkim upośledzeniem odporności mogą wydalać wirusa grypy przez kilka tygodni lub miesięcy.

Jak się leczyć?

Postępowanie ogólne:

• Pozostań w domu.
• Unikaj wysiłku fizycznego, najlepiej odpoczywaj w łóżku.
• Pij dużo płynów, np. niegazowanej wody mineralnej, ciepłej, ale nie gorącej herbaty (unikaj napojów gazowanych oraz silnie schłodzonych).
• Przyjmuj leki tylko w razie potrzeby, aby złagodzić objawy. Nigdy nie stosuj antybiotyków bez zalecenia lekarza!
• W razie gorączki lub bólu głowy przyjmuj paracetamol. Jest on bezpieczniejszy niż inne leki przeciwbólowe. Zażywaj go doraźnie w razie objawów, w dawce 1-2 tabl. (500-1000 mg). Działanie leku utrzymuje się przez 4–6 godzin. Nie należy przekraczać dawki 4 g/dobę (8 tabletek) lub, jeżeli stosujemy lek dłużej niż 2–3 dni, dawki 2,5 g (5 tabletek). Przedawkowanie może spowodować uszkodzenie wątroby. Ponadto paracetamol wchodzi w skład wielu leków złożonych, dlatego należy sprawdzić ich skład, by nie przedawkować.
• Jeżeli paracetamol nie pomaga, możesz zażyć niesteroidowy lek przeciwzapalny (np. ibuprofen, naproksen lub aspirynę), ale ostrożnie u pacjentów z chorobą wrzodową!
  • Ibuprofen - zwykle wystarcza 1 tabletka, czyli 200 mg (dostępne są też tabletki „forte” zawierające 400 mg leku), następnie w razie potrzeby, można zażywać kolejne dawki co 6 godzin. Maksymalna dawka dobowa wynosi 1,2 g (6 tabl. po 200 mg lub 3 tabl. po 400 mg).
  • Naproksen - 1 tabletka, tj. 250–500 mg, następnie w razie potrzeby 1 tabletka co 6–8 godzin. Maksymalna dawka dobowa wynosi 1250 mg (5 tabletek po 250 mg).
  • Aspiryna = kwas acetylosalicylowy - 1-2 tabl, tj. 300–600 mg co 4 h (dostępne są też substancje „max” zawierające 500 mg leku). Maksymalna dawka dobowa wynosi 3 g (10 tabl. po 300 mg). Uwaga! Aspiryny nie należy stosować u dzieci w wieku <12 lat ze względu na ryzyko tzw. zespołu Reye’a.
• Suchy kaszel można zwalczać stosując leki przeciwkaszlowe takie jak butamirat lub lewodropropizyna. Łagodząco działa również łyżka miodu przed snem. Jeżeli w oskrzelach obecna jest trudna do odkrztuszenia wydzielina można zastosować preparat zawierający gwajafenezynę, ale dane na temat jej skuteczności są sprzeczne. Należy zdecydowanie unikać złożonych preparatów, zawierających zarówno lek przeciwkaszlowy jak i wykrztuśny (najczęściej dekstrometorfan + gwajafenezyna).
• Osoby mieszkające razem z chorym powinny ponadto częściej myć ręce oraz unikać dotykania nosa, oczu i ust rękoma.

Leczenie przyczynowe (leki przeciwwirusowe):

• Optymalny czas rozpoczęcia terapii lekami przeciwwirusowymi od początku objawów wynosi od 48–72 godzin.
• Leki na grypę są w Polsce wydawane tylko na receptę. Otrzymują je także ciężko chorzy, leżący w szpitalach, u których występuje duże ryzyko powikłań.
• Lekami skutecznymi w walce z wirusem grypy są:
  • Inhibitory neuraminidazy: oseltamiwir (Tamiflu) i zanamiwir (Relenza) zatrzymują namnażanie wirusa. Są skuteczne przeciwko typom wirusa A i B.
  • Inhibitory M2: amantadyna i rymantadyna blokują kanał jonowy (białko M2) zapobiegając zainfekowaniu komórek przez wirusy. Są czasami skuteczne przeciwko grypie typu A, jeśli zostaną podane wcześnie, ale nie wykazują skuteczności względem wirusa typu B.

Kiedy udać się do lekarza?

Do lekarza należy się zgłosić jeżeli:

• wystąpi duszność i/lub napady świszczącego oddechu,
• gorączka >38°C,
• nasilony kaszel z odkrztuszaniem ropnej wydzieliny utrzymujący się dłużej niż kilka dni,
• pojawi się silny i nieustępujący ból głowy, zatok (okolice nosa, czoło, szczęka) lub ucha,
• pojawi się ból w klatce piersiowej zlokalizowany w okolicy serca i/lub uczucie szybkiego bicia serca.

Jak uchronić się przed grypą?

• Najskuteczniejszą metodą zapobiegania grypie są coroczne profilaktyczne szczepienia ochronne. Wirusy grypy są bardzo różnorodne i łatwo ulegają mutacji tworząc nowe odmiany. Z tego względu Światowa Organizacja Zdrowia co roku określa linie wirusa, których spodziewa się, że będą powodować zachorowania w następnym sezonie grypowym, dlatego też powinno się je powtarzać co roku.
• W okresach zwiększonej zapadalności (w polskiej strefie klimatycznej jest to okres jesienno-zimowy), należy unikać zatłoczonych miejsc, a podczas przebywania w szkole, pracy oraz w miejscach publicznych (np. w tramwaju, bibliotece lub sklepie) nie należy dotykać rękami nosa ust i oczu.
• Zalecane jest unikanie bliskiego kontaktu z chorymi osobami.
• Konieczne jest częste i długie mycie rąk mydłem (15–30 sekund). Można stosować również środki odkażające na bazie alkoholu.
• Należy uprawiać regularny wysiłek fizyczny o umiarkowanym natężeniu. Podczas trwania grypy zalecany jest odpoczynek w łóżku.
• W okresie jesienno-zimowym zaleca się noszenie ciepłej odzieży.