Cukrzyca typu 2 - przyczyny, objawy i leczenie

Przyczyny

Cukrzyca typu 2, zwana insulinoniezależną jest chorobą metaboliczną, charakteryzującą się wysokim stężeniem glukozy we krwi, insulinoopornością oraz względnym niedoborem insuliny. Typ 2 stanowi około 90% przypadków cukrzycy, natomiast pozostałe 10% to głównie cukrzyca typu 1 oraz cukrzyca ciężarnych.

Wyróżniamy dwie główne przyczyny cukrzycy typu 2:

• upośledzenie wydzielania insuliny przez trzustkę, na które wpływ mają różne czynniki genetyczne,
• insulinooprność, czyli oporność na działanie insuliny - przyczyną mogą być czynniki genetyczne, jednak największe znaczenie ma tutaj otyłość, zwłaszcza brzuszna.

Cukrzyca jest chorobą rozwijającą się stopniowo i cały czas postępującą. Na początku mamy do czynienia z otyłością oraz genetycznie uwarunkowanym zaburzeniem produkcji i/lub wydzielania insuliny. Oznacza to, że trzustka, w przeciwieństwie do cukrzycy typu 1, produkuje insulinę, ale jej wydzielanie przebiega z opóźnieniem i dłużej niż powinno. Na tym etapie stężenie glukozy we krwi (glikemia) utrzymuje się jeszcze w normie. W tym momencie kluczowa w rozwoju cukrzycy typu 2, okazuje się otyłość, stopniowo doprowadzając do insulinooporności. Trzustka, aby utrzymać prawidłowe stężenie glukozy we krwi, musi produkować coraz więcej insuliny. Po kilku-kilkunastu latach takiego stanu komórki ß trzustki ulegają wyczerpaniu i nie są już w stanie produkować wystarczającej ilości insuliny. Wówczas dochodzi do wzrostu stężenia glukozy we krwi i dopiero wtedy cukrzyca jest rozpoznawana.

Kto może zachorować?

Cukrzyca typu 2 jest chorobą uwarunkowaną genetycznie i dziedziczną. Jednak, na jej rozwój decydujący wpływ mają otyłość, brak aktywności fizycznej, zła dieta, stres oraz postępująca urbanizacja. Nadmiar tłuszczu w organizmie, a zwłaszcza otyłość brzuszna jest przyczyną 60-80% zachorowań wśród osób pochodzenia europejskiego. Natomiast, brak aktywności fizycznej uważa się za przyczynę 7% zachorowań na cukrzycę. Cukrzyca insulinoniezależna dawniej nazywana była cukrzycą starczą, ponieważ najczęściej dotyczyła osób po 65 roku życia, ale ze względu na epidemię otyłości wiek zachorowania na cukrzycę typu 2 znacznie się obniżył i obecnie występuje coraz częściej u otyłych osób w młodszym wieku, a niekiedy nawet nastolatków.

Kolejnym czynnikiem predysponującym do zwiększenia zachorowalności na cukrzycę typu 2 jest starzenie się społeczeństwa. W starszym wieku mamy do czynienia z nadciśnieniem tętniczym czy chorobami serca, które również wykazują ścisły związek z cukrzycą. Uważa się, że także permanentne niedobory snu mogą być przyczyną choroby, ponieważ prowadzą do spowolnienia metabolizmu. Ponadto, cukrzyca typu 2 występuje częściej u kobiet, zwłaszcza tych u których stwierdzono cukrzycę ciążową lub zespół policystycznych jajników.

W Stanach Zjednoczonych do grup podwyższonego ryzyka przynależą:

• osoby powyżej 45 roku życia,
• osoby posiadające krewnego I stopnia chorego na cukrzycę,
• niektóre grupy etniczne, w tym: Latynosi, Afroamerykanie oraz rdzenni Amerykanie,
• kobiety z historią cukrzycy ciężarnych lub zespołem wielotorbielowatych jajników,
• osoby z nadwagą oraz nieprawidłowościami kojarzonymi z zespołem metabolicznym.

Objawy

Objawy cukrzycy typu 2 rozwijają się stopniowo. Początkowo, gdy stężenie glukozy we krwi nie jest jeszcze bardzo duże, chory może nie mieć żadnych objawów. Dlatego u osób ze zwiększonym ryzykiem rozwoju cukrzycy, czyli np. takich, u których w bliskiej rodzinie są chorzy na cukrzycę, należy okresowo oznaczać stężenie glukozy na czczo lub wykonywać doustny test tolerancji glukozy. W miarę postępu insulinooprności pojawiają się następujące objawy:

• nadmierne pragnienie,
• oddawanie dużej ilości moczu,
• zwiększenie apetytu,
• ogólne osłabienie, trudności w koncentracji, senność,
• częste infekcje układu moczowo-płciowego,
• schudnięcie, bez stosowania diety,
• pogorszenie wzroku,
• swędzenie skóry,
• neuropatia - drętwienie, mrowienie, ból lub uczucie “palenia” oraz osłabienie kończyn.

Rozpoznanie

Stopniowo zmniejszająca się ilość insuliny produkowanej przez trzustkę doprowadza do zwiększenia stężenia glukozy we krwi. Może dojść również do pojawienia się glukozy oraz ciał ketonowych w moczu oraz innych zaburzeń metabolicznych. Podstawą rozpoznania cukrzycy jest zwiększone stężenie glukozy we krwi. Poczytaj więcej o tym jakie badania wykonać, gdy podejrzewasz u siebie cukrzycę.

Leczenie

Nadrzędnym celem w leczeniu cukrzycy typu 2 jest zapobieganie wystąpieniu przewlekłych powikłań tego schorzenia, czyli m.in. zawału serca oraz udaru mózg. Metody leczenia cukrzycy typu 2 polegają na:

• zmianie trybu życia,
• wyeliminowaniu lub zmniejszaniu modyfikowalnych czynników podwyższających ryzyko zachorowania na choroby układu krążenia,
• utrzymywaniu prawidłowego stężenia glukozy we krwi.

Konieczne jest połączenie metod niefarmakologicznych, jak właściwa dieta, unikanie używek i wysiłek fizyczny z leczeniem farmakologicznym. Dowiedziono, że regularna aktywność fizyczna prowadzi do zmniejszenia isnulinooporności. Zaleca się dostosowanie wysiłku fizycznego do możliwości diabetyka. Doskonale może się tutaj sprawdzić choćby szybki marsz, ale trwający przynajmniej 30 minut i wykonywany co najmniej 3 razy w tygodniu.

Lekiem pierwszego rzutu jest metformina, która zmniejsza insulinooporność. Jeżeli mimo leczenia, poziom glukozy we krwi nadal się zwiększa, intensyfikuje się terapię poprzez dołączanie kolejnych leków doustnych lub podawanych podskórnie. Kiedy dojdzie do całkowitego wyczerpania zdolności wydzielniczych trzustki, pozostaje już jedynie podawanie zastrzyków z insuliną.

Dieta

Osoby, u których diagnozowana jest cukrzyca typu 2 lub stan przedcukrzycowy, to przede wszystkim takie, które spożywają zbyt dużą ilość kalorii na dobę w stosunku do zapotrzebowania energetycznego. Nadrzędnym zatem jest uświadomienie sobie, ile tak naprawdę dostarczamy naszemu organizmowi kalorii, a ile spalamy. W tym celu można skonsultować się z dietetykiem lub też skorzystać z tabel kalorycznych oraz aplikacji i kalkulatorów dietetycznych.

Następnie należy stopniowo zmniejszać liczbę spożywanych kalorii, np. o około 500 kcal co 1-2 miesiące. Typowa dieta redukcyjna, czyli taka, która prowadzi do zmniejszenia masy ciała, musi dostarczać mniej kalorii aniżeli ilość kalorii spalanych w ciągu dnia, niekiedy jest to nawet 1000-1200 kcal/d. Oczywiście każda dieta, która ma na celu redukcję masy ciała, powinna być wsparta regularną aktywnością fizyczną.

Dieta osoby chorującej na cukrzycę typu 2 leczonej lekami doustnymi powinna obejmować 5 posiłków: trzy główne i dwie przekąski (drugie śniadanie oraz podwieczorek).

Osoba chorująca na cukrzycę typu 2 leczona 4 wstrzyknięciami insuliny ludzkiej lub 2 wstrzyknięciami mieszanek insulinowych ludzkich powinna spożywać 5-6 posiłków. Ten szósty posiłek, czyli druga kolacja, nie jest obowiązkowy, jeśli przed pójściem spać glikemia wynosi >130 mg/dl i w godzinach nocnych nie występują niedocukrzenia. Jeżeli chory na cukrzycę typu 2 jest leczony szybko działającymi analogami insuliny, należy spożywać tyle posiłków, ile stosuje się wstrzyknięć, czyli zwykle 3, a czasem 4 lub 5. Jeżeli terapię prowadzi się z użyciem 2 wstrzyknięć mieszanek analogowych, wystarczą 3 posiłki. Zawsze jednak należy dostosować posiłki do glikemii - jeśli u chorego występują niedocukrzenia, konieczne może być spożywanie drobnych przekąsek w celu zapobiegania hipoglikemii.

Możliwe powikłania

Cukrzyca typu 2 jest chorobą przewlekłą, która bardzo często skutkuje skróceniem oczekiwanej długości życia nawet o 10 lat. Dzieje się tak na skutek szeregu powikłań powiązanych z cukrzycą, do których należą:

• choroba niedokrwienna serca i udar mózgu - cukrzyca zwiększa 2-4 x ryzyko wystąpienia tych chorób,
• stopa cukrzycowa - na skutek cukrzycy dochodzi do 20-krotnego zwiększenia ryzyka amputacji kończyn dolnych oraz znacznego zwiększenia częstości hospitalizacji. Na świecie co kilka sekund z powodu cukrzycy amputuje się stopę.
• ślepota pochodzenia nieurazowego - cukrzyca jest najczęstszą przyczyną,
• niewydolność nerek - najczęściej dializowani są chorzy z powodu niewydolności nerek na tle cukrzycowym
• dyfunkcje seksualne i impotencja,
• częste występowanie zakażeń, zwłaszcza układu moczowo-płciowego,
• rogowacenie ciemne (acanthosis nigricans).
• zaburzenia funkcji poznawczych i demencji w wyniku, np. choroby Alzheimera i otępienia wielozawałowego - cukrzyca znacznie zwiększa ryzyko ich rozwoju.

Nieleczące się osoby z cukrzycą typu 2 mogą także zapaść w nieketonową śpiączkę hiperosmolarną. Jest to stan wysokiego stężenia glukozy we krwi związany z obniżonym poziomem świadomości i niskim ciśnieniem. Natomiast osoby stosujące insulinę, muszą pamiętać, by unikać stanów hipoglikemii i regularnie kontrolować stężenie glukozy we krwi.

Jak się ustrzec?

Zapobieganie rozwojowi cukrzycy typu 2 to przede wszystkim zmiana trybu życia. Najbardziej istotne jest dbanie o utrzymanie prawidłowej masy ciała i zapobieganie otyłości brzusznej poprzez właściwą dietę i regularną aktywność fizyczną. Udowodniono, że codzienny wysiłek fizyczny o umiarkowanej intensywności zmniejsza insulinooporność, a co za tym idzie opóźnia rozwój cukrzycy. Wnioskuje się, że aktywny tryb życia może obniżyć ryzyko zachorowania nawet o połowę. W przypadku osób z zaburzoną tolerancją glukozy niekiedy zaleca się połączenie diety i ćwiczeń fizycznych z przyjmowaniem metforminy lub akarbozy.