Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy

Przyczyny choroby wrzodowej

Do najczęstszych przyczyn choroby wrzodowej należą zakażenie bakterią Helicobacter pylori i niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ).

Helicobacter pylori odpowiada za 75–90% wrzodów dwunastnicy i około 70% wrzodów żołądka. Do zakażenia dochodzi drogą pokarmową. Początkowo bakteria wywołuje reakcję zapalną i zwiększenie wydzielania hormonu gastryny, co prowadzi do większej produkcji kwasu solnego. Ostra faza zapalenia może przejść w fazę przewlekłą, skutkując zanikiem błony śluzowej i bezkwaśnością.

W populacji chorób dorosłych częstość infekcji Helicobacter pylori jest duża i wynosi około 80%, jednak nie u wszystkich zakażonych występują wrzody żołądka lub wrzody dwunastnicy.

Drugą co do częstości przyczyną choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy są leki, głównie niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ). To powszechnie stosowane środków przeciwbólowych, przeciwgorączkowe i przeciwzapalne, np. aspiryna, diklofenak, ibuprofen, ketoprofen.

Do powstania wrzodów żołądka i dwunastnicy w mniejszym stopniu predysponują również czynniki genetyczne, palenie tytoniu czy grupa krwi 0.

Jakie są objawy choroby wrzodowej?

Głównym objawem wrzodów żołądka lub/i dwunastnicy jest ból lub dyskomfort w nadbrzuszu, zwykle na czczo (często nocą lub nad ranem) lub 1-3 godziny po posiłku i ustępujący po spożyciu pokarmu lub przyjęciu leków zobojętniających kwas solny. Choroba może się również objawiać uczuciem "pełności" lub rozpierania po posiłkach, nudnościami, odbijaniem, zgagą, lub wymiotami. Przebieg może być także całkiem bezobjawowy.

Jak się stawia rozpoznanie?

Za najważniejsze badanie wykonywane w toku diagnostyki choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy uważa się badanie endoskopowe - gastroskopię. Umożliwia ona potwierdzenie choroby, wykrycie obecności Helicobacter pylori oraz pobranie wycinków na badania diagnostyczne: szybki test ureazowy (wycinek tkanki pobrany w trakcie gastroskopii umieszcza się na specjalnym krążku zawierającym mocznik oraz barwnik, który zmienia kolor przy obecności ureazy – enzymu produkowanego przez H. pylori - zmiana zabarwienia potwierdza obecność ureazy, a tym samym bakterii produkujących ten enzym), badanie histopatologiczne (badanie pod mikroskopem) bądź hodowlę bakteryjną.

Do nieinwazyjnych testów wykrywania Helicobacter pylori zaliczamy:

• test oddechowy z użyciem węgla 13C,
• test wykrywający antygeny Helicobacter pylori w kale,
• test z krwi na obecność przeciwciał przeciwko Helicobacter pylori.

Należy pamiętać, że powyższe testy wykrywają zakażenie bakterią, a nie wrzody żołądka i wrzody dwunastnicy.

Kiedy należy zwrócić się do lekarza?

W razie występowania przewlekłych bólów brzucha, nawracających nudności, wymiotów, dokuczliwego uczucia pełności, należy zgłosić się do lekarza POZ w celu przeprowadzenia podstawowej diagnostyki w kierunku choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy.

Jak leczymy chorobę wrzodową?

Zalecenia ogólne obejmują regularne spożywanie posiłków z wyłączeniem potraw, które nasilają lub wywołują dolegliwości, zaprzestanie palenia tytoniu oraz unikanie przyjmowania niektórych leków (kwasu acetylosalicylowego i innych NLPZ).

Główną metodą leczenia choroby wrzodowej osób zakażonych baterią helicobacter pylori jest jej usunięcie (eradykacja) przez zastosowanie antybiotykoterapii i leków zmniejszających wydzielanie kwasu żołądkowego. O schemacie leczenia decyduje lekarz.

Ulgę w dolegliwościach mogą przynieść dostępne bez recepty leki zobojętniające sok żołądkowy lub blokery receptorów histaminowych H2 (famotydyna, ranitydyna).

Większą skutecznością charakteryzują się inhibitory pompy protonowej (esomeprazol, lanzoprazol, omeprazol, pantoprazol), które hamują wytwarzanie kwasu solnego. Leki te jednak należy przyjmować według zaleceń lekarza.

Leczenie chirurgiczne obejmuje zwykle zaopatrzenie powikłań wrzodów żołądka i dwunastnicy.

Powikłania choroby wrzodowej

W przebiegu choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy może dojść do poważnych powikłań. Krwotok z wrzodu może potencjalnie zagrażać życiu pacjenta, natomiast przewlekłe krwawienie prowadzić do niedokrwistości z powodu niedoboru żelaza. Blizny tworzące się w okolicy wygojonych wrzodów, głównie połączenia żołądkowo-dwunastniczego, mogą prowadzić do niedrożności mechanicznej, uniemożliwiając przesuwanie się treści pokarmowej do dalszych odcinków przewodu pokarmowego. Kolejnym groźnym powikłaniem jest perforacja (czyli przedziurawienie) ściany żołądka lub dwunastnicy przez wrzód, co stanowi wskazanie pilnej interwencji chirurgicznej.

UWAGA!

W przypadku wystąpienia:

• wymiotów treścią krwistą lub „fusowatą”
• czarnych, smolistych stolców
• objawów wstrząsu (osłabienie, spadek ciśnienia tętniczego, zimna, spocona skóra)
• silnego bólu brzucha z towarzyszacym napięciem mięśni brzusznych

należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza lub do Szpitalnego Oddziału Ratunkowego, ponieważ w takich przypadkach konieczna jest hospitalizacja.