Glukometry i pomiar poziomu glikemii

Czym jest i jak działa glukometr?

Glukometr jest medycznym, przenośnym urządzeniem diagnostycznym, służącym do pomiaru i bieżącego odczytu poziomu glukozy we krwi włośniczkowej. Urządzenie przeznaczone do użytku domowego powinno być proste w obsłudze. Najczęściej wystarczy uruchomić glukometr, wsunąć pasek testowy, a następnie nanieść kroplę krwi w odpowiednie miejsce paska. Krew do pomiaru należy uzyskać z opuszka palca lub płatka ucha poprzez ukłucie sterylną igłą. W zależności od konstrukcji urządzenia, pomiar stężenia glukozy odbywa się za pomocą:

• metody fotochemicznej – rejestrowana jest ilość światła odbitego zależnego od zmiany zabarwienia pola testowego,
• metody elektrochemicznej – mierzone jest natężenie prądu elektrycznego przepływającego przez reaktywne pole na teście paskowym.

Glukometr już po kilku sekundach automatycznie odczytuje i analizuje zmiany, a następnie wyświetla wynik w formie liczbowej.

Na podstawie codziennych pomiarów glikemii diabetycy mogą podejmować decyzje odnośnie dawek insuliny oraz przyjmowanych posiłków. Korzystanie z glukometru pozwala na precyzyjne dawkowanie insuliny w zależności od aktualnego poziomu cukru we krwi. Glukometry przydatne są także chorym leczonym wyłącznie lekami doustnymi. Regularna samokontrola pozwala na szybkie wykrycie zarówno zbyt niskiego, jaki i zbyt wysokiego poziomu cukru we krwi.

Jaki glukometr wybrać?

Na rynku można znaleźć wiele rodzajów glukometrów. Kupując aparat do mierzenia cukru warto zwrócić uwagę na jego kilka istotnych parametrów. Dla wielu chorych pierwszym z nich jest koszt zakupu urządzenia. Ceny glukometrów wahają się od 20 do 200 złotych. Te najtańsze są najbardziej podstawowe, a te droższe wyposażone są w dodatkowe funkcje i ułatwienia, usprawniające korzystanie z glukometru.

Głównym czynnikiem, który powinien być brany pod uwagę jest dokładność pomiaru. Definiujemy ją jako zgodność wyniku pomiaru z rzeczywistą wartością stężenia glukozy we krwi. Przed zakupem glukometru trzeba dokładnie zapoznać się z materiałami dostarczanymi przez producenta, które muszą zawierać dane dotyczące dokładności pomiarów. Powszechnie stosowanym dokumentem określającym wymaganą dokładność pomiarów za pomocą glukometrów stosowanych w samokontroli glikemii jest norma ISO 15197:2015. Największym dopuszczalnym błędem pomiaru dla glikemii:

• <100 mg/dl (5,55 mmol/l) wynosi ±15 mg/dl (0,83 mmol/l),
• ≥100 mg/dl (5,55 mmol/l) wynosi ±15% wartości referencyjnej.

Dokładność i niezawodność odczytów stężenia glukozy we krwi jest kluczowa dla diabetyków, ponieważ informacje te mają wpływ na decyzje dotyczące kontrolowania choroby.

Jak prawidłowo używać glukometru?

1. Koniecznie przeczytaj instrukcję dołączoną do glukometru.

   Aby glukometr działał prawidłowo i niezawodnie, należy zrozumieć jego zasadę działania oraz oznaczenia pojawiające się na wyświetlaczu. Przed rozpoczęciem użytkowania glukometru należy dokładnie zapoznać się z instrukcją obsługi. Bardzo ważne jest również, aby używać stale tego samego glukometru. Jednoczesne korzystanie z kilku glukometrów może wprowadzić dezorientację oraz niepotrzebne zmiany w leczeniu.

2. Jak przygotować się do badania?

   • Przed każdym pomiarem należy umyć dłonie ciepłą wodą z mydłem, a następnie dokładnie osuszyć. Pozostałości kremu do rąk, jedzenia, słodkich napojów, brud czy pot mogą zmienić wynik, najczęściej na dużo wyższy.
   • Ważne jest również, aby sprzęt do pomiaru był utrzymany w czystości, dlatego niedopuszczalne jest przechowywanie zużytych pasków i lancetów razem z glukometrem.
   • Nie ma potrzeby dezynfekowania opuszki palca spirytusem lub innym środkiem dezynfekcyjnym. Jeżeli jednak zostanie on zastosowany, to nakłucie opuszki należy wykonać dopiero po jego pełnym odparowaniu. Nawet niewielka ilość środka dezynfekcyjnego może spowodować zafałszowanie wyniku.

3. Jak pobierać krew?

   • Do nakłuwania opuszków palców warto zastosować dołączone do glukometrów nakłuwacze, dzięki którym ukłucie będzie mniej bolesne. Każdy nakłuwacz zawiera dopasowany do siebie rodzaj igieł, w które można zaopatrzyć się bez recepty w aptece.
   • Nakłuwacz jest przeznaczony tylko dla jednej osoby i nie wolno go stosować u innych osób, ponieważ zachodzi ryzyko przeniesienia zakażeń drogą krwi! Igłę w nakłuwaczu należy zmieniać po każdym użyciu.
   • Do pozyskiwania kropli krwi nakłuwa się boczne strony opuszek III, IV lub V palca obu dłoni. Zwykle nie pobiera się krwi do badania z palca wskazującego i kciuka, a w razie takiej konieczności należy pobierać krew z ręki niedominującej.
   • Głębokość nakłucia należy dobrać tak, aby krew wypływała samoistnie. W obecnie używanych glukometrach potrzebna jest jedynie mała kropla krwi. Jeżeli uzyskana kropla jest zbyt mała, nie należy jej wyciskać z opuszki palca, ponieważ wyciskany jest również płyn tkankowy i może to zafałszować pomiar.
   • Jeżeli kropla jest zbyt mała należy sprawdzić, czy głębokość nakłucia nastawiona w nakłuwaczu nie jest zbyt mała. Następnie warto ogrzać dłonie. Można również opuścić dłoń i masować rękę od ramienia do dłoni.
   • Jeżeli nie ma możliwości pobrania krwi do badania z opuszek palców, można nakłuć płatek ucha.

   Niektóre glukometry mają specjalną plastikową nakładkę, dzięki której można pobrać krew do badania z tzw. alternatywnych miejsc, takich jak: kłąb kciuka, przedramię, udo, powierzchnia brzucha.

   • Każdy pomiar, powinien być wykonany z nowego nakłucia. Gdy wykonujemy dwa pomiary z jednej kropli krwi, pobrane próbki mogą być niejednorodne, ponieważ w kropli krwi, która pojawia się na powierzchni skóry po jej nakłuciu zachodzą zmiany, mające na celu naprawę uszkodzonej tkanki. Zmiany te powodują, że ponowne wykonanie badania z tej samej kropli będzie skutkować innym wynikiem i jest to efekt procesu krzepnięcia krwi, a nie wady glukometru.

4. Jak przechowywać paski do glukometru?

   Paski testowe są bardzo wrażliwe na wpływ środowiska zewnętrznego, dlatego należy pamiętać o szczelnym zamykaniu opakowania. Szczególnie niekorzystny wpływ ma zawarta w powietrzu para wodna i tlen. Niektórzy producenci umieszczają we wnętrzu fiolki substancję pochłaniającą wilgoć, co stanowi dodatkowe zabezpieczenie pasków.

   Paski testowe są także wrażliwe na zmiany temperatury, dlatego w czasie przechowywania i użytkowania nie należy ich narażać na skrajne warunki. Temperatura przechowywania pasków jest określona na opakowaniu.

5. Jaki jest termin ważności pasków?

   Pasków testowych można używać tylko zgodnie z terminem ważności i przez określony czas od pierwszego otwarcia opakowania. Ten czas jest różny dla różnych pasków, ale z reguły wynosi 3 miesiące. Korzystanie z pasków po terminie ważności lub przez okres dłuższy niż 3 miesiące po pierwszym otwarciu może spowodować, że uzyskane wyniki będą się różniły od rzeczywistości.

6. Kalibrowanie glukometru.

   Obecnie coraz mniej jest na rynku glukometrów starej generacji, wymagających kalibrowania. Jeśli jednak ktoś jeszcze korzysta z takiego glukometru, to powinien pamiętać, aby z każdym nowym opakowaniem pasków wprowadzić nowy kod kalibrujący. W przypadku, kiedy zapomni się o wprowadzeniu nowego kodu lub zmianie klucza kodującego, wynik może być niezgodny z rzeczywistością.

7. Wpływ czynników zewnętrznych na pomiary.

   Temperatura otoczenia, w jakiej jest wykonywany pomiar, również ma wpływ na uzyskany wynik, ponieważ glukometr wymaga odpowiedniej temperatury do pracy. Glukometry są najdokładniejsze w temperaturze pokojowej i nie lubią wilgotności.

8. Wpływa pola elektromagnetycznego.

   Możliwym źródłem zakłóceń pracy glukometru może być również silne pole elektromagnetyczne wytwarzane przez domowe sprzęty, takie jak: komputer, telefon komórkowy czy kuchenka mikrofalowa. Na podstawie prowadzonych badań stwierdzono, że pole elektromagnetyczne nie uniemożliwia wykonania pomiaru, ale może nieco zawyżyć otrzymany wynik.

9. Jak przechowywać glukometr?

   Glukometr jest urządzeniem elektronicznym, więc nie powinien być przechowywany w warunkach podwyższonej wilgotności powietrza. Należy pamiętać również o unikaniu nagłej zmiany temperatur, która powoduje skraplanie się wody wewnątrz aparatu. Glukometry są mało odporne, szczególnie na niskie temperatury, dlatego na czas zimy przy konieczności transportu urządzenia, należy zadbać o dodatkowe opakowanie termoizolacyjne.

10. Wpływ przyjmowanych leków na wyniki badania.

    Rozbieżność w pomiarach może być także wynikiem przyjmowanych leków lub preparatów, które mogą mieć wpływ na pomiar stężenia glukozy we krwi. Lista substancji, które mogą wpływać na wynik pomiaru oraz których wpływ jest niwelowany przez dany glukometr, jest zwykle dostępna na ulotce dołączonej do pasków testowych.

Normy glikemii przy pomiarach za pomocą glukometru

Prawidłowy poziom glukozy we krwi będzie różnił się w zależności od kilku czynników, m.in. od tego, kiedy osoba badana zjadła ostatni posiłek. Mierzone glukometrem normy wg WHO wynoszą: Dla zdrowych osób dorosłych, dzieci i młodzieży:

• na czczo 70–99 mg/dl,
• 2 godziny po posiłku poniżej 140 mg/dl.

Dla osób po 70. r.ż., osób chorujących na cukrzycę ponad 20 lat oraz osób po przebytym zawale serca lub udarze mózgu:

• na czczo 80-140 mg/dl,
• 2 godziny po posiłku poniżej 180 mg/dl.

Dla kobiet ciężarnych i planujących ciążę:

• na czczo 70-90 mg/dl,
• godzinę po posiłku poniżej 120 mg/dl.

Normy glikemii w badaniu krwi żylnej na czczo wynoszą od 70 do 99 mg/dl i jest to prawidłowy poziom glukozy.

• glukoza poniżej 55 mg/dl – wskazuje na hipoglikemię,
• glukoza od 100 do 125 mg/dl – to nieprawidłowy poziom glukozy na czczo (stan przedcukrzycowy),
• glukoza powyżej 126 mg/dl w co najmniej dwóch pomiarach – pozwala na rozpoznanie cukrzycy.