Angina - przyczyny, objawy i leczenie

Angina to ostre zapalenie migdałków podniebiennych i błony śluzowej gardła wywołane zakażeniem lub podrażnieniem. Wbrew obiegowej opinii, choroba ta jest najczęściej spowodowana przez wirusy, a tylko około 10 - 15% angin u dorosłych ma etiologię bakteryjną (jeszcze rzadziej grzybiczą) i wymaga leczenia antybiotykiem. Jak zatem odróżnić anginę ropną od wirusowej?

Objawy anginy wirusowej

Angina wirusowa, to inaczej wirusowe zapalenie gardła. Charakterystyczny jest powolny rozwój choroby oraz łagodny przebieg. Zwykle początkowo odczuwamy osłabienie, bóle mięśni i stawów oraz uczucie nieprzyjemnego “drapania” w gardle. Z czasem pojawia się umiarkowany ból gardła, jednak jest on objawem subiektywnym i niekiedy może być szczególnie dokuczliwy. W badaniu, gardło jest zaczerwienione, natomiast migdałki podniebienne mogą być lekko powiększone, ale bez charakterystycznych dla anginy bakteryjnej nalotów. W przebiegu wirusowego zapalenia gardła zazwyczaj pojawia się stan podgorączkowy (temperatura ciała mieści się w granicach 36,7 - 38,0°C). Niekiedy temperatura ciała nie jest w ogóle podwyższona, a jeszcze rzadziej występuje gorączka (temp. powyżej 38,0°C). Bardzo często w anginie wirusowej występują objawy nieżytu nosa oraz kaszel. Zazwyczaj nie dochodzi do powiększenia się okolicznych węzłów chłonnych.

Jak się leczyć w przypadku anginy wirusowej?

Pacjent, który cierpi z powodu wirusowego zapalenia gardła powinien być leczony objawowo. Znakomicie sprawdzą się tutaj wszelkie domowe sposoby, które przyniosą ulgę w bólu gardła. Można pić wodę z miodem, mleko z miodem i masłem lub też przygotowywać różnego rodzaju domowe specyfiki, np. płukankę z szałwii, płukankę solną lub syrop z cebuli. Zalecane jest spożywanie dużej ilości chłodnych, ale nie zimnych napojów oraz unikanie ostrych potraw. Można również zaopatrzyć się w pastylki do ssania, spray do gardła lub gotowe płukanki apteczne. Bez recepty są także dostępne syropy łagodzące kaszel oraz aerozole zmniejszające obrzęk błony śluzowej nosa. Nie powinno się natomiast obniżać stanu podgorączkowego, ponieważ jest on naturalnym odruchem obronnym organizmu. Zażywanie paracetamolu lub niesteroidowych leków przeciwzapalnych (np. ibuprofen), zalecane jest jedynie w przypadku szczególnie złej tolerancji podwyższonej temperatury lub np. bólu głowy. Oczywiście, najkorzystniej na przebieg choroby wpływa odpoczynek, duża ilość snu oraz zdrowe odżywianie. Należy pamiętać , że antybiotyk nie jest skuteczny w przypadku infekcji wirusowych. Natomiast, zastosowanie antybiotyku może być konieczne, gdy w przebiegu wirusowego zapalenia gardła dojdzie do nadkażenia bakteryjnego, dlatego szczególnie ważne jest częste mycie rąk i unikanie dużych skupisk ludzi.

Objawy anginy bakteryjnej

W przypadku anginy o etiologii bakteryjnej (najczęściej wywołanej przez Streptococcus pyogenes), charakterystyczne jest gwałtowne pojawienie się objawów. Stanem zapalnym objęte jest zarówno gardło, jak i migdałki podniebienne, na których pojawiają się charakterystyczne białe lub biało-żółte naloty. Skutkuje to bardzo silnym bólem gardła, często utrudniającym połykanie pokarmów stałych. W odróżnieniu od wirusowego zapalenia gardła, w przypadku anginy bakteryjnej, niemal zawsze obecna jest gorączka (temp. >38°C), która niekiedy sięga nawet 40°C oraz dreszcze. Zwykle nie występuje kaszel ani katar. Bardzo często obecne jest też powiększenie węzłów chłonnych podżuchwowych i szyjnych.

Jak się leczyć w przypadku anginy bakteryjnej?

W przypadku występowania objawów charakterystycznych dla infekcji bakteryjnej, konieczne jest udanie się do lekarza rodzinnego, który po zbadaniu zaordynuje właściwe leczenie. Absolutnie nie wolno włączać antybiotyku samodzielnie, ponieważ niezbędne jest dobranie odpowiedniego leku i dawki. Źle dobrany antybiotyk lub w nieodpowiedniej dawce, nie zadziała oraz może spowodować wystąpienie skutków ubocznych. Poza antybiotykiem dodatkowo należy zażywać probiotyk oraz leki działające przeciwbólowo i przeciwgorączkowo (ibuprofen lub paracetamol) oraz środki łagodzące ból gardła (takie same preparaty jak w przypadku wirusowego zapalenia gardła). Walkę z gorączką można wspomagać poprzez chłodne okłady na czoło i kark , właściwe nawadnianie oraz picie, np. soku z malin lub herbaty lipowej.

W jaki sposób lekarze odróżniają anginę wirusową od bakteryjnej?

Rozpoznanie ustala się na podstawie podawanych przez pacjenta dolegliwości oraz badania przedmiotowego (koniecznie jest obejrzenie gardła i jamy ustnej, a także ocena węzłów chłonnych). Jednak, postawienie właściwej diagnozy niekiedy przysparza trudności również lekarzom. W tym celu pomocne jest zastosowanie poniżej zamieszczonej skali Centora w modyfikacji McIsaaca.

Zalecane postępowanie zależne jest od sumy zebranych punktów.

Suma punktów: 0-1

• leczenie objawowe
• diagnostyka bakteriologiczna niepotrzebna

Suma punktów: 2-3

• zalecane jest wykonanie "szybkiego" testu na obecność antygenu PBHA (gdy niedostępny → zlecenie posiewu wymazu z gardła)
• decyzja o leczeniu zależnie od wyniku

Suma punktów: 4

• objawy nasilone → rekomendowane jest podanie antybiotyku;
• objawy łagodne → wykonanie „szybkiego” testu na obecność antygenu PBHA (gdy niedostępny → zlecenie posiewu wymazu z gardła)
• decyzja o leczeniu zależnie od wyniku

Jak długo trwa angina oraz kiedy chory przestaje zarażać?

Zapalenie wirusowe:

• okres od zakażenia do pojawienia się pierwszych objawów wynosi 1–6 dni,
• okres zakaźności pojawia się już 1–2 dni przed wystąpieniem objawów aż do 3 tyg. po (zależnie od rodzaju wirusa),
• do zakażenia dochodzi u około 2/3 osób pozostających w kontakcie domowym z chorym,
• objawy infekcji wirusowej ustępują samoistnie zwykle w ciągu 3–7 dni.

Zapalenie bakteryjne (paciorkowcowe):

• okres od zarażenia się do wystąpienia pierwszych objawów jest zwykle krótszy i wynosi od 12 h do 4 dni,
• okres zakaźności występuje tylko do 24 h od rozpoczęcia skutecznej antybiotykoterapii lub około 7 dni po ustąpieniu objawów, gdy nie zastosowano antybiotyku.
• ryzyko przeniesienia zakażenia na domowników mieści się w granicach około 25%.
• objawy infekcji bakteryjnej (o etiologii PBHA) ustępują zwykle w ciągu 3–4 dni (nawet bez antybiotyku).

Jakie zagrożenia niesie ze sobą nieleczona angina bakteryjna?

W przypadku anginy wirusowej rokowanie jest dobre, a głównymi powikłaniami zazwyczaj są przedłużający się suchy kaszel lub nadkażenie bakteryjne. Natomiast, nieleczone paciorkowcowe zapalenie gardła, choć ustępuje samoistnie, może prowadzić do rozwinięcia się groźnych powikłań. Należą do nich:

1. powikłania ropne (wczesne) – ropień okołogardłowy, ropne zapalenie węzłów chłonnych szyjnych, ropne zapalenie ucha środkowego i/lub wyrostka sutkowatego, ropne zapalenie zatok przynosowych.
2. późne powikłania immunologiczne (bardzo rzadko u dorosłych) – gorączka reumatyczna, ostre kłębuszkowe zapalenie nerek.
3. inne (bardzo rzadko) – bakteriemia, zapalenie płuc, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.
4. w zakażeniu o etiologii F. necrophorum – zespół Lemierre’a (ropień okołomigdałkowy z zakrzepowym zapaleniem żyły szyjnej wewnętrznej), sepsa z ropniami w różnych narządach.