Posiew moczu - czym jest i jak się przygotować?

Staranne przygotowanie i prawidłowe pobranie moczu na posiew ma duże znaczenie dla uzyskania właściwego wyniku badania i jego interpretacji. Zdarza się, że jeden posiew jest niewystarczający do ustalenia rozpoznania zakażenia. Takie czynniki jak: pora pobrania próbki moczu, zbyt mała ilość wypitych płynów i zanieczyszczenie próbki podczas pobierania, mogą być przyczyną konieczności powtórzenia badania. Dlatego też, należy pamiętać o kilku podstawowych zasadach.

Przed planowanym pobraniem próbki moczu na posiew zalecane jest:

1. Zaopatrzenie się w jałowy pojemnik na mocz

Mocz oddaje się do jednorazowego i co najważniejsze jałowego pojemnika, który można nabyć w każdej aptece oraz w większości punktów pobrań. Niekiedy próbkę moczu, od razu pobiera się na podłoże transportowo-wzrostowe. Nie jest to jednak konieczne, jeśli możliwie szybko dostarczymy pojemnik z moczem do laboratorium. Jednorazowego pojemnika na mocz nie trzeba wyparzać, ani w żaden inny sposób specjalnie przygotowywać.

2. Odpowiednia ilość płynów i dieta zakwaszająca mocz

Picie właściwej ilości płynów zapobiega zarówno nadmiernemu zagęszczeniu moczu, jak i ułatwia usuwanie bakterii z okolic ujścia cewki moczowej. Duże spożycie płynów powoduje częste oddawanie moczu, co ułatwia "wypłukiwanie" patogenów z dróg moczowych. Zaleca się oddawanie moczu przynajmniej 5 razy dziennie, przy czym im większa ilość moczu jednorazowo "opuści" nasz pęcherz, tym większa ilość bakterii zostanie usunięta. Najkorzystniejszym dla nas płynem jest woda mineralna, która nie posiada w swoim składzie związków drażniących nabłonek dróg moczowych lub zmieniających odczyn moczu. Według niektórych naukowców herbata, kawa, słodzone napoje lub soki owocowe, a nawet mleko zwiększają ryzyko infekcji dróg moczowych poprzez zmianę pH moczu na zasadowy. Rekomendowane jest również codzienne spożywanie żurawiny lub niesłodzonych soków z dużą jej zawartością. Zakwasza ona mocz oraz utrudnia kontakt bakterii z błoną śluzową dróg moczowych.

3. Niezwłoczne oddawanie moczu

Bardzo ważne jest oddawanie moczu niezwłocznie po pojawieniu się uczucia parcia na mocz. Zapobiega to zbędnemu, przedłużonemu kontaktowi bakterii z błoną śluzową dróg moczowych.

4. Powstrzymanie się od stosunków płciowych na 24 godziny przed pobraniem próbki

Na skutek stosunku płciowego często powstają niewielkie uszkodzenia okolicy cewki moczowej, czego konsekwencją może być stwierdzenie w moczu zwiększonej ilości nabłonków, krwinek czerwonych lub obecności bakterii. Zwiększa się również ryzyko zakażenia cewki moczowej.

5. Unikanie badania podczas krwawienia menstruacyjnego oraz 2 dni przed i 2 dni po miesiączce

W przypadku pobrania próbki podczas menstruacji dochodzi najczęściej do jej zanieczyszczenia dużą ilością krwinek czerwonych i nabłonków uniemożliwiających uzyskanie wiarygodnych wyników badania. Ponadto, stosowane wtedy podpaski i tampony stają się doskonałym miejscem dla namnażania bakterii.

Jak powinna wyglądać prawidłowa technika pobrania próbki moczu?

1. Poranny mocz

Zalecanym materiałem jest pierwsza, poranna porcja, czyli mocz oddany po nocnym 8 godzinnym wypoczynku lub jeśli to niemożliwe, po co najmniej 4 godzinach od poprzedniego oddania moczu. Jest to ważne ze względu na możliwość zgromadzenia się w pęcherzu moczowym odpowiedniej ilości moczu, tak by pobrać mocz "ze środkowego strumienia".

2. Higiena okolic intymnych

Posiew moczu jest badaniem, w którym trzeba zwrócić szczególną uwagę na higienę. Próbka moczu nie może zostać zanieczyszczona bakteriami pochodzącymi ze skóry czy śluzówki cewki moczowej, ponieważ może to spowodować fałszywe rozpoznanie zakażenia układu moczowego i wdrożenie niepotrzebnego leczenia. Przed pobraniem próbki należy umyć ręce ciepłą wodą z mydłem oraz dokładnie umyć okolicę ujścia cewki moczowej ciepłą wodą z mydłem lub płynem do higieny intymnej. U kobiet szczególnie istotna jest higiena w okolicach warg sromowych, a samo podmywanie się powinno być wykonywane od przodu w kierunku odbytu, nigdy w odwrotnym kierunku. Mężczyznom zalecane jest dokładne oczyszczenie okolicy żołędzi, po wcześniejszym odsunięciu napletka. Do wytarcia powinien zostać użyty jednorazowy ręcznik.

3. Mocz ze "środkowego strumienia"

Do pojemnika należy oddać mocz z tzw. "środkowego strumienia". Polega to na tym, że pierwszą niewielką ilość moczu oddaje się do toalety, a dopiero potem bez przerywania napełnia się pojemnik. Próbka do badania moczu na posiew może mieć kilka mililitrów, jednak zaleca się, by jej objętość wynosiła około 20 ml. Końcową porcję moczu należy oddać do toalety. Nie wolno przelewać moczu z toalety, nocnika, basenu itp. ze względu na obecność bakterii.

4. Pobieranie moczu na podłoże transportowo - wzrostowe

Przed pobraniem moczu, należy odkręcić nakrętkę z umocowaną płytką i ostrożnie wyjąć z pojemnika tak, by nie dotknąć powierzchni płytki. Pierwszą porcję moczu oddajemy do toalety, następnie bez przerywania strumienia moczu pobieramy środkową porcję moczu do pojemnika. Następnie należy zanurzyć całą płytkę w moczu na okres ok. 4 sekund. Po wyjęciu płytki z pojemnika i odczekaniu kilku sekund, aż nadmiar moczu ścieknie z płytki, pozostały w pojemniku mocz można wylać do toalety. Płytkę trzeba ponownie starannie umieścić w pojemniku i szczelnie go zakręcić. Jeżeli ilość moczu jest niewystarczająca do pełnego zanurzenia płytki, można polać jej powierzchnię (obie strony) moczem z jałowego pojemnika.

5. Prawidłowe opisanie próbki

Pojemnik należy czytelnie podpisać własnym imieniem i nazwiskiem, aktualną datą, godziną pobrania oraz podać swoją datę urodzenia lub pesel. Niektóre laboratoria proszą o specyficzne opisanie pojemnika, np. numerem identyfikacyjnym pacjenta.

6. Niezwłoczne dostarczenie próbki do punktu pobrań

Pojemnik z pobraną próbką moczu należy szczelnie zamknąć i jak najszybciej dostarczyć do punktu pobrań. Pojemnik można dodatkowo zabezpieczyć poprzez umieszczenie go w foliowej torebce strunowej. Jeśli próbki nie można dostarczyć od razu po pobraniu, należy umieścić naczynie w lodówce w temperaturze około 4°C. Próbka nie może pozostawać w lodówce dłużej niż 2 godziny. Niezwłoczne dostarczenie próbki do punktu pobrań zapobiega namnażaniu się bakterii.