Kolonoskopia - czym jest i jak się do niej przygotować?

Przebieg badania

W trakcie zabiegu endoskop wprowadza się ostrożnie przez odbyt, dalej przez odbytnicę do okrężnicy zstępującej, okrężnicy poprzecznej i okrężnicy wstępującej. Niejednokrotnie aby dokładnie obejrzeć jelito grube, trzeba rozciągnąć jego ściany poprzez wpompowanie niewielkiej ilości powietrza. Kanały kolonoskopu oprócz pompowania powietrza umożliwiają również zmywanie obiektywu, odessanie płynnej treści z jelita oraz wprowadzenie dodatkowego oprzyrządowania.

Wskazania do wykonania kolonoskopii:

• badania przesiewowe w zdrowej populacji z uwzględnieniem czynników ryzyka
• obecność widocznej krwi w stolcu lub dodatni wynik badania kału na krew utajoną
• diagnostyka niedokrwistości z niedoboru żelaza
• zmiana rytmu i charakteru wypróżnień u pacjentów >40. roku życia
• niewyjaśnione dolegliwości bólowe jamy brzusznej
• opór w jamie brzusznej wyczuwalny w badaniu palpacyjnym
• podejrzenie krwawienia do światła przewodu pokarmowego
• podejrzenie obecności guza dolnego odcinka przewodu pokarmowego postawione na podstawie innych badań obrazowych, takich jak USG lub tomografia komputerowa
• kontrolne badanie u pacjentów po usunięciu gruczolaka jelita grubego
• kontrolne badanie u pacjentów z wywiadem raka jelita grubego leczonego operacyjnie
• stwierdzenie polipów żołądka lub/i dwunastnicy w badaniu gastroskopowym
• nieswoiste zapalenia jelit
• potrzeba wykonania zabiegów terapeutycznych (m.in. usunięcie polipów, ablacja zmian polipowatych niekwalifikujących się do usunięcia, ablacja krwawiących owrzodzeń, nacieków nowotworowych i malformacji naczyniowych, krwawienie po endoskopowej polipektomii, poszerzanie zwężonych zespoleń jelitowych, dekompresje jelita w ostrej rzekomej niedrożności jelita grubego, zabiegi paliatywne w leczeniu chorób nowotworowych oraz przedoperacyjne znakowanie lokalizacji zmiany nowotworowej).

Przeciwwskazania do kolonoskopii:

Bezwzględne

• świadoma odmowa zgody na badanie wyrażona przez chorego
• objawy ostrego brzucha
• potwierdzona perforacja przewodu pokarmowego
• ostre zapalenie uchyłków
• ciężki przebieg choroby zapalnej jelita grubego
• niestabilność hemodynamiczna

Względne

• obecność dużego (>5 cm średnicy) objawowego tętniaka aorty brzusznej
• świeżo przebyty zawał mięśnia sercowego
• ciężkie zaburzenia krzepnięcia
• II i III trymestr ciąży

Przygotowanie do badania

Odpowiednie przygotowanie do kolonoskopii jest podstawowym czynnikiem wpływającym na jakość wykonanego badania. Złe przygotowanie jelita do kolonoskopii skutkuje wydłużeniem czasu trwania badania, zmniejszeniem częstości wykonania pełnej kolonoskopii, zwiększeniem ryzyka powikłań, koniecznością powtórzenia badania oraz możliwością przeoczenia polipów, zwłaszcza tych drobnych, o średnicy <5 mm.

Na dwa dni przed badaniem zaleca się wprowadzenie diety płynnej (kisiel/galaretka, woda mineralna, bulion (klarowny płyn), klarowne soki owocowe, herbatę, kawę rozpuszczalną bez mleka – należy wypijać około 3 litrów płynów dziennie. Dieta wyklucza produkty stałe typu: chleb, suchary, biszkopty, mięso, wędliny, nabiał, sałatki, warzywa, owoce, a także napoje gazowane.

W dniu poprzedzającym badanie w godzinach popołudniowych należy wypić 2 litry wody mineralnej w połączeniu z preparatem polietylenoglikolu - PEG. Mechanizm działania leku związany jest z jego aktywnością osmotyczną – PEG wiąże wodę i nie wchłania się z przewodu pokarmowego, co powoduje napływ wody do jelita i upłynnienie mas kałowych.

Rano w dniu badania należy wypić kolejne 2 litry wody mineralnej lub klarownego soku w połączeniu z preparatem PEG. W Polsce dostępne są preparaty do przygotowania do kolonoskopii na bazie PEG (np. Fortrans, Olopeg, Forlax), PEG z siarczanami (Moviprep), oraz siarczanów z tlenkiem magnezu (CitraFleet). Należy również podkreślić konieczność przyjmowania dużej ilości płynów, gdyż płyn dostarczany z preparatem nie zostaje wchłonięty przez organizm i służy jedynie do oczyszczenia jelita.

Około godzinę przed badaniem można przyjąć tabletkę leku przeciwbólowego.

Powikłania po kolonoskopii

Komplikacje w przebiegu badania endoskopowego dolnego odcinka przewodu pokarmowego występują rzadko. Do najczęstszych należą krwawienia po usunięciu polipów (polipektomii) - te pojawiające się podczas lub bezpośrednio po zabiegu zwykle można opanować endoskopowo. Kolejnym powikłaniem może być "zespół po polipektomii" objawiający się bólem brzucha, gorączką, wzrostem parametrów stanu zapalnego. Perforacja (przedziurawienie) jelita, najczęściej w zgięciu odbytniczo-esiczym (zwłaszcza przy obecności uchyłków) lub w kątnicy (w trakcie polipektomii).